Open Culture  2004 - 2005

Wielogłos

 

 

W czasach normalnych kultura jest

jedną z wielu sfer realizacji ludzkiej wolności i podmiotowości.

Edwin Bendyk

Kultura, głupcze!

Ekonomia kultury. Przewodnik Krytyki Politycznej.

 

Oleśnicy nie można nazwać kreatywnym zagłębiem Dolnego Śląska. Oleśnica nie jest  Doliną Krzemową, do której  ściągają liderzy branży high-tech. Oleśnica nie jest też miejscem zróżnicowanym kulturowo i też trudno jest stwierdzić na ile mieszkańcy miasta są otwarci na nowe idee i outsiderów. Oleśnica, dawniej Oels, posiada historię, mury, kościoły, wieże-róże, ale nie posiada wyższych uczelni ani dystryktu teatralnego rodem z Broadwayu. Miasto Oleśnica jest pozbawionym lifestyle'owych atrakcji miejscem, reprezentującym mainstream, śpiący mainstream – ot, sypialnia na obrzeżach wielkiego miasta,  jakim jest  Wrocław. Oleśnica staje się miastem usługowym, a nie kreatywnym. Moje rodzinne miasto Oels wymagało i dalej wymaga Kulturarbeit.  

Nowy sposób spędzania wolnego czasu, zróżnicowanie życia kulturalnego, zaangażowanie w nie mieszkańców i spowodowanie, że uczestnictwo w  kulturze wielu oleśniczan przestanie mieć kanapowy charakter, który polega na przeżywaniu życia serialowych postaci bądź zaangażowaniu w stały nadzór profilów na  portalu nasza-klasa.pl, były tylko jednymi z wielu powodów rozpoczęcia projektu Open Culture 2004-2005, obejmujących szerokie spektrum działań teatralnych, plastycznych i multimedialnych. 

 

Oleśnica. 19 października 2004.

Późne popołudnie. Dawno opuszczony, niszczejący kościół. Dookoła mur. Niegdyś ochrona miasta dziś relikt przeszłości. Nikt tu nie zagląda. Większość mieszkańców Oleśnicy nawet nie wie, gdzie świątynia się znajduje... 19 października, jak również w trakcie dwóch kolejnych dni, byliśmy świadkami przeistaczania się miejsca, w którym przed wiekami nauczano o drogach wiodących do zbawienia, czczono Boga i nauki Jezusa, w miejsce, w którym tymczasowo zamieszkała sztuka i to bynajmniej nie związana z Kościołem. Świątynia odżyła na nowo. Czy obcować ze sztuką można tylko w zamkniętych pomieszczeniach? Podziwiać przez oszklone gabloty pod czujnym okiem istot pilnujących, czy aby na pewno zachowujemy należyty dystans pomiędzy nami a eksponatami? A może, by dostrzec, co autor/artysta chciał przekazać, należy podejść bliżej? Dotknąć? Nie czuć krępującego spojrzenia kamer na plecach i "nabożnej" atmosfery galerii? A gdyby tak pomóc odbiorcy odblokować jego zmysły, by mógł w pełni odebrać przekaz twórcy? Pomóc dostrzec piękno sztuki, budując odpowiedni nastrój? A może, jeśli wyjdziemy z galerii, które stały się symbolem hermetycznie zamkniętej tzw. kultury wysokiej, lokując to, co chcemy przekazać w miejscach pozornie do tego nie przeznaczonych, pokażemy ludziom, że doznania artystyczne, piękno i sztukę, mogą odnaleźć na co dzień dokoła siebie?

 

Inauguracja projektu pod patronatem Miejskiego Ośrodka Kultury i Sportu miała miejsce 19 października 2004 r. w kościele św. Jerzego. Poprzedzony Manifestem projekt otworzył spektakl Stunde, mający swoją premierę wcześniej,  piątego lipca 2004 roku w Chrudim (Czechy). „Opublikowany na tę okoliczność Manifest głosi hasła procesu budowania nowego oblicza kultury w naszym mieście oraz uwolnienia się z okowów tłumu, gdzie jest przytulnie i mamy poczucie, że unikniemy odpowiedzialności, a tylko efektywnie działa tam prawdziwa indywidualność, wolna od nieokreśloności i niezidentyfikowania”.   Spektakl Stunde był pierwszym w dorobku Teatru Odnalezionego i jest związany z historią miasta. Stunde to sceniczna kreacja wielu wydarzeń, które miały miejsce lub też mogły by się odbyć. Plastyczna wizja ukazuje lekcję ludzkiego wędrowania po wieloznacznej przestrzeni, która staje się ziemią ojczystą. Spektakl był swoistym protestem przeciwko zakłamaniu ludzi wierzących w swoją świętość – wyższość w istnieniu nad innym człowiekiem. Grupa teatralna starała  się postawić pytanie dotyczące życia w obłudzie wyimaginowanego świata beztroski, który zakłóca, jeśli nie uniemożliwia normalizację kontaktu między dwojgiem ludzi. Stunde stawia wielki wykrzyknik przeciwko totalitarnemu  systemowi  rządzenia, który zupełnie nie licuje z dzisiejszymi, demokratycznymi przecież, standardami. Marta Ignasiak pisząc o spektaklu, zwróciła uwagę, że „jest to historia Polski, jak i Oleśnicy. Mówi o zmianach historii, o faszyzmie, komunizmie i socjalizmie. Teatr Odnaleziony nie ukrywa, że obserwuje scenę polityczną, nie tylko Polski, ale i innych krajów świata. Porusza kwestie polityczne. Nie wytyka palcem, nie wymienia nazwisk. Mimo to skłania do zadumy. Przedstawienie to wywołało duże poruszenie i dyskusję”. Janusz Grela w swoim artykule „Open czy closed?”, oprócz przytoczenia fragmentu Manifestu, wywołał wspomnianą dyskusję następującym fragmentem: „Oczom widzów ukazała się przestrzeń teatralna, jakby żywcem przeniesiona z Kantora, a dokładniej z Umarłej Klasy. Po chwili okazało się, że całość spektaklu teatru to obrazy z przedstawienia Cricot 2”. Marta Ignasiak w swojej krótkiej monografii Teatru Odnalezionego polemizuje z tekstem Janusza Greli. „Twórca przedsięwzięcia nie odżegnuje się od tego, że czerpie inspiracje od mistrzów. Nie ma tu jednak mowy o kopiowaniu. Sam Kantor nie jest jedynym, który inspiruje i fascynuje artystę. Do tego grona można również śmiało zaliczyć Mądzika, Grotowskiego, Szajnę czy Sebastiana Majewskiego, absolwenta reżyserii w Białymstoku i założyciela Sceny Witkacego, działającej we Wrocławiu”. Redaktor Grela formułuje również zarzut wobec twórców spektaklu i stawia pod znakiem zapytania sensy zwarte w manifeście do całego projektu. „Pytanie postawione na końcu spektaklu: Kim jesteś człowieku – zbrodniarzem czy bohaterem? Pozostaje bez odpowiedzi. Każdy z przeżywających obrazy musi sobie na nie odpowiedzieć sam. Może właśnie to nieokreślone pozostawienie widza w sytuacji wyboru to owa indywidualność w ujęciu autora manifestu? Być może”. 

 

 

Oleśnica. Listopad 2004.

Wiatr, deszcz i zaciekawione spojrzenia przechodzących przez największy plac miasta. Na ich oczach powstawała potężna konstrukcja - labirynt pomiędzy białymi pasmami włókniny; miał on zamknąć kolejne instalacje, zdjęcia, metalowe konstrukcje. Temat - człowiek jako jednostka i jako istota funkcjonująca w społeczeństwie, w matni zależności i układów. Ci, którzy dotarli w trakcie trzech kolejnych jesiennych dni na miejsce wydarzeń, przechodzili przez zbudowane z desek wejście i stawali się świadkami, oraz ku swemu zdziwieniu, także twórcami kultury w procesie. Zostawiali cząstkę siebie w Świątyni Myśli, stawali przed obiektywem aparatu. Tworzyli z nami wizję człowieka współczesnego, obraz jego samego, ale  i jego marzeń oraz pragnień. Konfrontacja naszego punktu widzenia z rzeczywistością, prawdą, która przynieśli ze sobą nasi goście. Powstało coś nieuchwytnego. Zatarła się granica pomiędzy twórcą a odbiorcą. Nie było widzów w milczeniu obserwujących wystawę, spektakl lub jakąkolwiek inna formę artystycznej prezentacji czy komunikacji pomiędzy ludźmi. Pośród zdjęć, czy to przedstawiających nasz punkt widzenia istoty ludzkiej w dzisiejszych czasach, czy to przenoszących oglądających w zamierzchłą przeszłość miasta; przypominając tym samym, że rzeczywistość, w której przyszło nam żyć, nie jest odrębną częścią, ale fragmentem całości, o której zapomnieć nie możemy, czy to na scenie w trakcie happeningu teatralnego. Ludzie przestali bać się kultury.

Kolejna odsłona działań w ramach Open Culture - listopad. „Sztuka w procesie”, czyli  liczne działania animacyjne. Wykonanie fotografii wszystkim chętnym oleśniczanom, którzy w dniach 17-19 listopada mieli znaleźć się na placu Zwycięstwa. Tak się jednak nie stało. Nie pozwoliła na to pogoda. Działania artystyczne, występ jednego z wrocławskich chórów  oraz wystawa fotografii autorstwa członków Pracowni im. Tadeusza Kantora działającej przy Miejskim Ośrodku Kultury i Sportu zostały przeniesione do kościoła św. Jerzego. Tutaj stare widokówki Oleśnicy, bezgłowy gipsowy kikut leżący w pustej wannie. „Symbol bierności, zaniechania?[…] Bierność okalecza człowieka”. „Mijamy jakiś stół i zatrzymujemy się przed „świątynią myśli”. Tu zapisaną na karteczce myśl wrzucamy do jednego ze szklanych kloszy. Myśli te będą się łączyć i stanowić swojego rodzaju filozofię tych, co przybyli”. Instalacji nie ma końca. Pomnik cmentarny z przewróconym na nice monitorem komputerowym zamiast płyty z informacją o zmarłym, zmarłej, zmarłych. „Idąc dalej, scena wyjęta żywcem z Kartoteki Różewicza. Łóżko, a na nim leżąca nieruchoma postać. Czyżby bohater, kwintesencja „naszej małej stabilizacji”, czekał na czterech starców, którzy będą nakłaniać go do działania? Wszak to jest u Becketta. W teatrze musi się coś dziać”.

Wrażenia? „Wędrujący po instalacjach mógł znaleźć swoją własną interpretację tego, co zobaczył, dotknął, usłyszał. Żar z jakim młodzi ludzie mówili o tym wydarzeniu, świadczy, iż tego typu przedsięwzięcia artystyczne trafiają do serc i dusz”.

 

Oleśnica. 27 grudnia 2004. 

Święta. Uciec od kolorowych światełek, przepychu i właściwie powierzchownej formy przeżywania świąt, do jakiej przyzwyczaiła nas popkultura. Pośród bieli i czerni odnaleźć prawdziwą istotę świętowania. Świętowanie obecności drugiego człowieka, którego gubimy w ciągu roku/dnia gdzieś po drodze. Odkryć moc kilku prostych, szczerych słów, wypowiedzianych do kogoś bliskiego lub wręcz przeciwnie, do kogoś, kogo pierwszy raz widzimy. Przypomnieć sobie czystą radość i piękno I Komunii Św. Lub utrwaloną na zawsze na fotografiach niewinność nowo narodzonego dziecka. Powróciliśmy do starego, opuszczonego kościoła, gdzie, pośród białych tkanin, czarno-białych obrazów, zdjęć i ludzi, szukaliśmy z przybyłymi gośćmi prawdziwej magii świąt. Nie tej, którą kupuje się w wielkich butlach z biało-czerwoną etykietą. Szukaliśmy magii prawdziwej, można by powiedzieć, pierwotnej. Tej, która towarzyszyła nam w ich trakcie, kiedyś, dawno temu, na samym początku. Na kartkach zapisywaliśmy pragnienia i kładliśmy na kamieniach.
Na jednej z nich znaleźliśmy: "dziękuję". 

    

Trzecie działanie – grudzień. Zanegowanie jedynie pozornego szczęścia, jakie kryje się za blichtrem i obłudą, związanymi z obchodzeniem Świat Bożego Narodzenia, w czasie których mniej skupiamy się na relacjach z najbliższymi, a bardziej na konsumpcji. „Komercja, reklama oraz hipermarkety to zdaniem animatorów odpowiednie określenie dla dzisiejszego świętowania”.   „W opuszczonym i zamkniętym jeszcze do niedawna kościele pojawiły się niecodzienne eksponaty i instalacje. Stare telewizory, łóżka, szafy, na ścianach fotografie sprzed lat. […] Wszystkie instalacje oraz dzieła artystyczne wystawione w kościele św. Jerzego zostały przygotowane w konwencji czerni i bieli”. Kolor powinien być widoczny we wnętrzu jednostki, która pragnie zmieniać i kreować swój świat kultury i sztuki. Cel? Uświadomienie potrzeby mówienia o braku tożsamości, której „potęga stała się  jednym z najważniejszych elementów naszego niestałego, ciągle zmieniającego się, ponowoczesnego świata.”

Oleśnica. Styczeń 2005. 

Granatowy, może trochę przyciasny garnitur. Biała koszula zapięta pod samą szyję. Czerwony krawat dokładnie zawiązany wokół szyi. Papieros w ustach, zębami przytwierdzony do ich kącika bez prawa zmiany miejsca. Najistotniejsze, najważniejsze zdania Prawdy i tak dotrą do uszu przechodniów. Odnalezione i dumnie wykrzyczane niemalże, z pożółkłych stron gazet. "Słowo Polskie" 28 czerwca 1985 - dumnie głosi data na pierwszej stronie. "Czy pani wie, że milicjant zabronił dziecku jeździć w niedzielne popołudnie pięknym czerwonym rowerkiem w pobliskim parku, bo może zagrażać ono spokojowi przechodniów? Cierpiąca matka poskarżyła się prasie". "Miejscowy ogrodnik jest dumny z wyhodowania kabaczka przekraczającego powiatowe a nawet krajowe standardy. Magiczne 300% normy śni mu się po nocach". "Poważana stateczna dama ubolewa nad nieuprzejmością pani w ciastkarni, która śmiała się przeokropnie miast wytrzeć krem z jej ubrania, którym raczyła je oblać. Jak twierdzi, niechcący. Upokorzenie damy sięgnęło zenitu a milicja raczyła ekspedientkę jedynie pouczyć z dobrotliwym uśmiechem". A ludzie wysiadali pospiesznie z pociągu, zmęczeni i zmarznięci, pragnąc jak najszybciej znaleźć się w domowym zaciszu, bądź kuląc się z zimna zastygali, jakby przytwierdzeni do asfaltowego podłoża peronu. Zatrzymywali się jednak na chwilę, lekki uśmiech przemykał przez ich twarze. Odwzajemniali ukłon trzech panów zamkniętych w rzeczywistości sprzed dwudziestu lat i z coraz większym uśmiechem słuchali odczytywanych nowin. Czasem niespodziewanie zatrzymywali się trochę dalej, na trochę dłużej, w budynku dworca. Tam ogrzewali dłonie, trzymając szklankę z ciepłą herbatą, wnikali w przeszłość. Przeszłość, której prawdopodobnie nigdy nie znali, a która dotyczy ich samych i miejsc im bliskich. Poznawali przeszłość miasta, w którym żyją, zaklętą w starych fotografiach. Historię dworca. Czasem siadali na ławeczce i w półmroku uciekali w świat krótkich etiud filmowych, zabierających ich w kolejną podróż, tym razem do niespodziewanych i nieprzeczuwalnych miejsc. Albo zanurzali się w miękkich fotelach i słuchając delikatnego jazzu, sączącego się z gramofonu opodal, znikali pośród białych kartek starych ksiąg, które przeglądali. Wracali z krótkich eskapad z zaskoczeniem spoglądając na zegarek i konstatując, że czas jednak szybko umyka, wychodzili. Spokojniej, weselej. Czasem wracali następnego dnia. Sztuka nie powinna pojawiać się tylko od święta w życiu człowieka. By zapomnieć, odpocząć, uciec od realnego, niekiedy męczącego świata, wystarczy moment. Czas przecieka nam przez palce, dzielimy go nieustannie, sortujemy, wyznaczamy hierarchie wartości i sztukę, która może być rozrywką, nie udręką, plasujemy gdzieś daleko na szarym końcu. Nie ma czasu, jest milion ważniejszych spraw. A czasem kilka minut bezczynnie strawionych w oczekiwaniu na pociąg, może okazać się zbawienne. Nie mamy pojęcia, o ile bogatszy może stać się nasz świat, dzięki choćby jednemu zdaniu w książce, zdjęciu. Czy mogą wpłynąć na Twoje życie, wybory, jakich dokonasz? Tego nie wiemy, ale mogą być może sprawić, że świat wyda się lżejszy, rzeczywistość bardziej kolorowa i odrobinę łatwiej przyjdzie ci chodzić po tym świecie. Tylko tyle? A może AŻ tyle?

    Pomysł kreatywnego wykorzystania oleśnickiego dworca PKP pojawił się nieoczekiwanie. W scenerii nieustannych odjazdów i powrotów, przy dźwiękach gwizdka, animatorzy Teatru Odnalezionego zabrali oleśniczan do magicznego świata wykreowanego na taśmie celuloidowej. Na tym etapie projektu Open Culture podjęta została także próba zbadania naszego stosunku do epoki PRL, bowiem, jak pokazują badania, 32% Polaków wróciłoby z chęcią do czasów słusznie (?) minionych. Odwiedzający dworzec mieli okazję obejrzeć wystawy, etiudy filmowe oraz filmy dokumentalne, które były wyświetlane w dworcowej poczekalni, „a ta zmieniła się w tym czasie nie do poznania. Przyciemnione światła, przysłonięte ciemnymi tkaninami ściany i woń kadzidełek, zrobiły swoje. Przez trzy dni było to jedno z najprzyjemniejszych miejsc w Oleśnicy, a już na pewno najsympatyczniejszych na całym dworcu. Całość dopełniały zaproszenia na filiżankę kawy lub herbaty i spędzenie kilku choćby minut w atmosferze dworcowego kina”. „Na peronie można spotkać trzech panów ubranych w eleganckie garnitury, krawaty, z cylindrami na głowach, którzy z niezwykłą gracją kłaniają się podróżnym. Od czasu do czasu można usłyszeć, jak z teatralną, poważną miną czytają na głos gazetę – nie współczesną jednak, tylko z czasów PRL-u”. Na tę podróż po czasach PRL-u składała się wystawa fotograficzna pracowni plastycznej, w której, oprócz zdjęć z poprzednich projektów, można było oglądać fotografie dworców od 1800 roku, a także zdjęcia przedstawiające Oleśnicę przemysłowo-kolejową. 

    „I tak po poczęstunku kawą i herbatą znajdujemy stolik ze starymi dokumentami. Każdy ma możliwość dotknięcia dawnej biurokracji. Obok teczek stoi maszynka do mięsa wypełniona gwoźdźmi”.

    

Oleśnica. Luty 2005.

​

Lutowej nocy świat stał się biały. Zima przypomniała sobie o Oleśnicy, gdy wszystkie dzieci upajały się rozkoszną wolnością ferii. Z okien MOKiS-u do uszu przechodniów dobiegały dźwięki bębnów. Ktoś stroił bas, a ktoś inny właśnie odkrył w sobie talent perkusisty. Sekcja muzyczna. Z wyższych pięter czasem spadały na głowy resztki słomy. Za ciężkimi, z trudem ustępującymi drzwiami budynku, roztaczał się przed ludzkimi oczami inny świat, co dzień bogatszy, o nowe fragmenty, instalacje w holu. Za chwilę nad sceną będą zawieszać potężnego Anioła. To dzieło sekcji plastycznej. Chwilowo za zamkniętymi drzwiami wielkiej sali słychać śpiew. Na początku niezorganizowany, trochę bełkotliwy, potem jeden, równy, potężny głos powstały w wyniku połączenia kilkunastu rozśpiewujących się, poznających swoje możliwości, gardeł. Za chwilę przemienią się w cyrkowców-akrobatów, testujących zaufanie do siebie nawzajem podczas ćwiczeń sekcji teatralnej. Cicho, by nie przeszkadzać, ktoś się przemyka po schodach na zaplecze za sceną - tam sekcja fotograficzna biedzi się i trudzi, ręcznie zdjęcia wywołując. W śniegu, tuż koło zamku bawią się dzieciaki - aktorzy sekcji filmowej korzystają z chwilowej przerwy w zdjęciach. Wszędzie śmiech, zabawa, ciężka praca i szczęście, które nawet pomimo największego zmęczenia emanuje z twarzy. Jak, snując wielowątkową opowieść, przekazać myśli i swoje uczucia? Jak wyrazić emocje za pomocą tak różnorodnych środków wyrazu? Jak je przełożyć na niewerbalny sposób komunikacji, na język sztuki? Jak naprawdę zacząć budować swoją wizję kultury, współpracując z innymi ludźmi? Podobno młodzież jest przyszłością naszego narodu, a zatem kultury również. Jeśli mamy szkoły, uczelnie wyższe, i ludzi skrupulatnie nadzorujących postępy osiągnięć w poznawaniu świata, powinni być również ludzie, którzy pomogą oswoić świat sztuki, kultury, którzy pomogą się w nim poruszać, stawiać pierwsze, niepewne jeszcze kroki, obudzić w młodych duszach żądzę poznania, tworzenia, kreacji świata, w którym żyją. Jeśli mają budować kulturę, powinni zacząć już teraz. Korzystać z wyobraźni, odkrywać inne światy. Nie osiągając ich chemicznie. Nauczyć się łączyć opowieść każdego z nas w jedną brzmiącą jasnym, czystym głosem pieśń.

    Minęło 750 lat od momentu nadania Oleśnicy praw miejskich.  W ramach projektu Open Culture odbyła się trzecia edycja Ogólnopolskiego Festiwalu Młodzieży Aktywnej 2005 Kosmolnica. Miał to być stały element działalności artystycznej, animacyjnej i kulturalnej. Realizacje w ramach Kosmolnicy miały za cel  zaznaczenie Oleśnicy na mapie Polski jako „miasta wież-róż, kultury i sztuki”. Organizatorami Kosmolnicy byli: Niezależna Inicjatywa Kulturalno-Teatralna Teatr Odnaleziony, Miejski Ośrodek Kultury i Sportu, Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Centrum Kształcenia i Wychowania OHP w Oleśnicy. Młodzież uczestniczyła w warsztatach teatralnych, plastycznych, muzycznych, fotograficznych i filmowych.

MOKiS. „Praca, wysiłek i poświęcenie”. Od 13 do 19 lutego. Od poniedziałku do soboty. Od godziny dziesiątej do dwudziestej. Warsztaty w grupach tematycznych. Przygotowania do premiery. 

Drugie piętro i hol –  scenografia  spektaklu. Mała sala – muzyka spektaklu. Sala widowiskowa – aktorzy. Za drzwiami: Bieg! Stop! Mocniej! Jeszcze raz! Mocniej! Dwadzieścia kółek w różnych kierunkach! Działania treningowe, aktorskie, interpersonalne, ćwiczenia rozbudowujące wrażliwość i kreatywność myślenia. Dalej etiudy i improwizacje.  

Sobota. Spektakl. Finał Kosmolnicy. „Postanowili przedstawić miłość w kalejdoskopie. Chcieli zaprezentować różne jej etapy rozwoju na przełomie wieków, aspekty oraz rodzaje”. W pojęciu „miłość” kryją się: wrażliwość, oddanie, bezinteresowność, dotyk, smak, pocałunek, jak i transakcja, biznes oraz seks. Claude Lévi-Strauss dowodzi, że spotkanie płci może odgrywać bardzo ważną rolę, bowiem stanowi grunt, na którym natura i kultura zetknęły się po raz pierwszy, dlatego też jest ono punktem wyjścia i źródłem wszelkiej kultury.

Sobota. Spektakl. Finał Kosmolnicy. „Na scenie kolejno – w rzędzie – zaczęli pojawiać się młodzi aktorzy. Na początku jeden z uczestników zaprosił wszystkich do obejrzenia „stosunkowo fajnego spektaklu”…Już po chwili wszyscy dowiedzieli się, na czym polega owa stosunkowość”. Warto tutaj przytoczyć fragment tekstu prasowego Anny Kurp. „W pokazie pojawiły się pożądanie, kokieteria, kuszenie, byliśmy świadkami metaforycznego zbliżenia dwojga ludzi za pomocą dwóch połówek pomarańczy, jak również zobaczyliśmy miłość perwersyjną, lubieżną, momentami wręcz niesmaczną. Każda scena nasycona była seksem i ,mimo że autor twierdził, iż średnia wieku aktorów wynosiła 18-19 lat, to na scenie występowały osoby nieletnie… Spektakl był niewątpliwie mocny. Żaden z oglądających nie opuścił sali obojętny”.

Kosmolnica dobiegła końca. Open Culture trwał nadal.

 

Oleśnica. Marzec 2005

​

"Sztuczne jest wieczne", "Sztuczne jest piękne". Papierowe kwiaty są na pewno trwalsze, niż prawdziwe róże. Ale może przesłanie przyczepione "na wieczność" do martwej łodygi pozostanie, dryfując w umysłach, osiądzie jako przestroga. Świat bywa plastikowy do cna, sztuczny i przypięty do sztywnych wcześniej ustalonych form. Nie zawsze łatwo ustępują, czasem w ogóle. Ale nigdzie nie jest powiedziane, że obowiązkiem naszym jest na nie przystać. Walczyć można, a i owszem, wręcz powinno się obalać cenzurę, zwłaszcza tą nie do końca nazwaną. Zabawa czystą formą. Gdy milcząc rozdawaliśmy zaproszenie na pokaz, schowane w papierowych kwiatach, niemo szeptaliśmy, że nie chcemy waśni i kłótni, że naszym pragnieniem jest by sztuka broniła się sama. By pozwolono nam się poprzez nią wyrażać, bo zauważyliśmy, że dzięki temu, co innym próbujemy pokazać, na co innych chcemy otworzyć, wrośliśmy jeszcze bardziej w tę nasza kulturę, stała się ona nieodzownym fragmentem nas samych. Jeszcze bardziej. W marcu milczeliśmy. Grały światła, muzyka, nasze ciała. To one mówiły. Widownia na scenie, my graliśmy na miejscu widowni. Marzec to był performance. W marcu składaliśmy nasz manifest. Przetrwaliśmy.

Oleśnica. Kwiecień i Maj 2005

Plac Zwycięstwa. Ciepły, niedzielny wieczór. Ludzie przechodzą i choć pierwotnie nie mają takiego zamiaru, zostają. Siadają na betonowych płytach, niektórzy wyciągają aparaty i czekają. Na zieloną wykładzinę, która dzisiaj stała się trawą, rozłożoną na placu, zza czarnej kurtyny wysuwają się piękne kobiety ubrane w czerwone suknie i samotni mężczyźni niepewnie siadający na krzesłach. Muzyka gra. Ludzi przybywa. Słychać śmiech. Brawa. Można by rzec – owacje na stojąco. To teatr z Jeleniej Góry i drugi dzień Oleśnickich Spotkań Teatralnych. Dwa spektakle Sceny Witkacego z Wrocławia, Teatr Odnaleziony z Oleśnicy i 2 spektakle teatru BOMBAŻ z Jeleniej Góry, koncert Marka Sitarskiego i oleśnickiego Jazzgotu. Dwa dni stricte teatralne to w Oleśnicy mimo wszystko nic nowego. To powrót do przeszłości. Do wcześniejszych inicjatyw kulturalno-teatralnych tutaj organizowanych. OST 2005, podobnie jak cała nasza działalność, nie wziął się znikąd, jest próbą nawiązania dialogu z przeszłością. Przecież my sami nie jesteśmy rzeczywistością oderwaną od wszystkiego, co było, bez związku z przeszłością, ale kolejnym ogniwem łańcucha. O tym staramy się przypominać, z tego staramy się czerpać, z tego staramy się budować. W miejscu, w którym wyrośliśmy i ciągle dorastamy.

    I edycja Oleśnickich Spotkań Teatralnych OST. Powrót do tradycji teatralnych miasta z lat 70, kiedy odbywał się „festiwal o charakterze międzynarodowym”. Dwudniowe święto fanów teatru alternatywnego. Organizatorami OST-u byli Niezależna Inicjatywa Kulturalno-Teatralna Teatr Odnaleziony oraz MOKiS, na którego terenie odbywała się większość imprez.

    Pierwszego dnia odbyły się warsztaty krytyki teatralnej. „Uczestnicy mogli wypowiedzieć się do kamery i do dyktafonu i na tej podstawie porównać styl jednej i drugiej formy. Porównywane były także recenzje prasowe, telewizyjne, radiowe, język pisany i mówiony. Biorący udział w warsztatach mogli dowiedzieć się wszystkiego tego, co poczatkujący krytyk umieć powinien”. Potem spektakl. Oparty na Tlenie Iwana Wyrypajewa Oxygen freestyle impression teatru Scena Witkacego w reż. Przemysława Pawlickiego. Spektakl „był improwizacją, a aktorzy pozwalali sobie na dużą dowolność”. Cokolwiek to oznacza.

    Kolejnym punktem programu był wykład  Ewy Molendy i Sebastiana Majewskiego, a po nim – dyskusja, której tematem był teatr współczesny. Historia i rozwój. „O nowych zasadach, a czasem ich braku i łamaniu, o dowolności teatralnych interpretacji”. Ponownie spektakl. Na zachód od Sao Paolo w reż. Sebastiana Majewskiego. Temat miłości, II wojny światowej, holokaustu, a obok tego jeszcze historia Wrocławia. Koniec dnia pierwszego. Patio hotelu Perła i jazgot jazzowego tria Jazzgot.

    Dzień drugi. Teatr Bombaż z Jeleniej Góry. Jaskółki i żaby w oparciu o powieści i opowiadania Witolda Gombrowicza. Dalej Anzelm Młodej Sceny TO. Reżyseria Łukasz Duda. Inspiracja – Pianistka Elfriede Jelinek oraz Irys Hermana Hessego. Temat – miłość i kara za popełnione zbrodnie. 

 Bombaż ponownie. Tym razem Kanibalizm na placu Zwycięstwa. Relacje kobiety i mężczyzny. „Ludzie przystawali, z zaciekawieniem obserwując to, co działo się na ich oczach”. Redaktor podpisujący się skrótem IK, w artykule pod niebezpiecznym tytułem Teatr dla wszystkich zwrócił uwagę, że „spektakl w wykonaniu aktorów z jeleniogórskiej grupy teatralnej faktycznie z robił na publiczności ogromne wrażenie”.

W finale imprezy odbył się recital Liście Marka Sitarskiego, aktora Teatru Dramatycznego w Kaliszu. 

Powrót do teatralnych tradycji był udany. Zaświadczył o tym niebywały entuzjazm, jakim widownia tak chętnie się dzieliła z twórcami.

Oleśnica. Czerwiec 2005. 

Kwintesencja kultury otwartej, OPEN CULTURE. Kultury, gdzie język, narodowość, wykształcenie, a nawet wiek nie ma znaczenia. Liczy się tylko ta siła, wspólna nam wszystkim, która popycha do działania, która prowadzi do porozumienia ponad wszelkimi podziałami. Anglik śpiewający na rynku szlagiery z lat pięćdziesiątych, Japończyk wypróbowujący trwałość chińskiej porcelany na oczach tłumu gapiów, ostatni kozak z Ukrainy rzewnie śpiewający naprzeciwko banku. Wieczorem polski teatr ognia w rytm holenderskiej muzyki. I wszystko dla was/nas, by znowu na chwilę się zatrzymać, by znowu było inaczej, by znowu zainspirować, znowu pokazać coś innego. I tym razem powrót do przeszłości. Busker Bus po ośmiu latach wrócił do Oleśnicy. Czy na stałe?

 

 

    BuskerBus – IX Międzynarodowy Festiwal Artystów Ulicznych. Na zaproszenie MOKiS-u, Urzędu Miasta oraz Teatru Odnalezionego do Oleśnicy przyjechali artyści z Holandii, Japonii, Hiszpanii, Australii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Danii, Nowej Zelandii, Niemiec i z całej Polski. 54 osoby. Twórcy z dużym doświadczeniem i potencjałem artystycznym. Muzyka, żonglerka, połykanie ognia, cyrk, taniec, teatr wypełniły przestrzeń miasta. Każdy z mieszkańców miał dostęp do sztuki. Teatr mieszał się z życiem codziennym. „Wyjście na ulicę wiąże się z demokratyzacja teatru, ucieczką od elitarności sztuki wysokiej, poszerzeniem kręgu potencjalnych i realnych widzów. Ulica nie narzuca przechodniom takiego rygoru zachowań, jakiego domaga się od swoich widzów tradycyjny teatr”. Spontaniczność, współuczestnictwo, wspólnota – Karnawał. Romek Popłonyk, organizator festiwalu zwraca uwagę na doświadczenie przestrzeni i dodaje, że „inność tej imprezy polega też na tym, że wykonawców od publiczności nie oddziela ani siatka stadionu, ani lampa sceniczna czy policyjne płotki, dzięki czemu możliwy jest bezpośredni kontakt widza z aktorem”. Granica między rzeczywistością realną a teatralną jest niewidoczna. Widz i artysta  decydują o jej przesunięciu.

„Choć na początku oleśniczanie dość sceptycznie podchodzili do prezentujących się w Rynku przystanków BuskerBusowych, później chętnie poddawali się działaniom animacyjnym. Nigdy nie widziałem we wtorkowe popołudnie tylu ludzi w Rynku – mówił jeden z mieszkańców”. „Dla mnie to, co zobaczyłam w ciągu tych dwóch dni to prawdziwa rewelacja – zachwycali się festiwalem młodzi ludzie – Jędrzej Witczak i Katarzyna Religa. – Możemy nie tylko podziwiać artystów z całego świata, ale porozmawiać z nimi, poznać ich kulturę i obyczaje”.

 

 

Oleśnica. Październik 2005

​

Minął rok. Open Culture to jedna z wartości, których zmierzyć i policzyć się nie da. Żadnym matematycznym wzorem nie udowodnimy, że odnieśliśmy sukces, jeśli udało nam się go osiągnąć, lub porażkę. Czy udało się zrealizować to czego pragnęliśmy? Chcemy wierzyć, że tak. Spotykaliśmy ludzi, którzy nam dziękowali, zjawiali się ludzie, którzy chcieli z nami współpracować, zjawiają się ludzie, którzy czują, że coś od nas dostali, choćby przypadkiem napotkali nas na swej drodze, przez którą przemknęliśmy tylko. W nas rośnie siła, rosną pragnienia, emocje, pomysły. Przez ten rok, przechodząc cały proces budzenia kulturalnej świadomości, wśród ludzi z którymi pracowaliśmy, obudziliśmy ja w sobie, choć nie zawsze było łatwo. Październik 2004 roku to była pamiętna data. To był początek, wielkiej przygody. Październik równo rok później, choć minął, niczego nie skończył. Zaczął.

    „Najważniejsze w całym rocznym projekcie było to, że przyciągnął wielu ludzi, którzy chcieli otworzyć się na kulturę i w niej uczestniczyć. Było mnóstwo osób, które przychodziły, przyjeżdżały, uczestniczyły w naszych działaniach, a potem dziękowały nam za wszystko i z uśmiechem na twarzy odjeżdżały i wracały ponownie za miesiąc – mówi współorganizatorka imprezy Kasia Kowalska. Łukasz Duda komentuje: Teraz możemy śmiało powiedzieć, że nie ma rzeczy niemożliwych. […] Musimy zdać sobie sprawę, że kultura w naszym mieście będzie  wyglądała w taki sposób, w jaki sami będziemy ją kreować”.

    Wszystkie opinie, jakie pojawiły się odnośnie do Open Culture dokonały swoistej waloryzacji przekonań organizatorów niezwykłej imprezy, w ramach której tak wiele się wydarzyło; komentarze te wskazują, że oleśnicki Open Culture jest imprezą ważną i bardzo Oleśnicy potrzebną. Że, jak mówiliśmy, sypialnia Wrocławia przy odrobinie kreatywnych działań zamienia się w miasto sztuki, swobodnego przepływu myśli i międzyludzkich inspiracji. I nic w tym dziwnego, urbi et orbi wiadomo, że inwencja, odrobina polotu, furor divinus z każdej, najgnuśniejszej nawet, sypialni jest w stanie uczynić miejsce najprawdziwszego kultu sztuki. Mówiąc jednak bardziej poważnie, realizacja projektu Open Culture udowodniła, że w Oleśnicy drzemie wielki potencjał. Że żyją tam, jak wszędzie, ludzie, którzy potrzebują jedynie pretekstu do tego, by się sobą wzajemnie dzielić, inspirować, by stawiać pytania i twórczo na nie odpowiadać, by się wzajemnie poszukiwać. I odnajdywać się wzajemnie.